Wat is een beroerte?

Een cerebrovasculair accident (CVA) is een acute medische aandoening die gekenmerkt wordt door een plotselinge verstoring van de doorbloeding van de hersenen. De term betekent letterlijk ongeluk (accident) van de bloedvaten (vasculair) van de hersenen (cerebrum). In de volksmond wordt een CVA dikwijls een beroerte genoemd.

Cerebrovasculaire accidenten kunnen worden onderverdeeld in herseninfarcten (ischemisch CVA, iCVA), die onder andere ontstaan door afsluiting van een bloedvat, en hersenbloedingen (hemorragisch CVA, hCVA). Een aantal mogelijke oorzaken van een CVA zijn: hoge bloeddruk, suikerziekte, specifieke hartritmestoornissen, bepaalde hartaandoeningen zoals hartkleplijden en ontsteking van de hartkleppen (endocarditis), stoornissen in de cholesterolhuishouding: een verhoogd LDL-cholesterol is een risicofactor, aderverkalking (vetafzettingen in de bloedwand), roken (nog gevaarlijker in combinatie met de anticonceptiepil), aandoeningen van de bloedvaten in de ledematen, zoals etalagebenen (De slagaders in de benen voeren te weinig zuurstof aan voor de spieren die gebruikt worden bij het lopen) eerder doorgemaakt CVA of TIA een te lage inname van magnesium. In een grootschalig epidemiologisch onderzoek bleek de consumptie van rood vlees ook geassocieerd met een verhoogd risico op CVA bij mannen. Eerder bleek een dergelijk verband ook al bij vrouwen. CVA is naast een belangrijke doodsoorzaak ook een belangrijke oorzaak van invaliditeit. Welke verschijnselen optreden en in hoeverre ze zich weer herstellen is afhankelijk van het type CVA, het hersengedeelte dat beschadigd is, en de grootte van het aangedane gebied.

Een aantal van de mogelijke verschijnselen is:

• Verlamming van één helft van het lichaam.
• Spasticiteit en spasme van één helft van het lichaam of been of arm.
• Uitval van één van de gezichtsvelden. Ook dubbelzien (diplopie) komt voor.
• Geheugenstoornissen, concentratiestoornissen, gebrek aan initiatief/interesse.
• Epileptische aanvallen van het gehele lichaam of een gedeelte van het lichaam.
• Spraak- en begripsproblemen door aantasting van het taalgevoel (Afasie).
• Spraakproblemen door uitval van de mond- en keelspieren (Dysartrie).
• Moeilijkheden met kauwen/slikken (Dysfagie).
• Gedragsverandering.
• Duizeligheid, verstoord evenwicht.
• Incontinentie.
• Hoofdpijn en of migraine.

Voorbijgaande ischemische (onvoldoende doorbloeding) aanval, is een neurologische aanduiding voor een bepaalde gebeurtenis in het centraal zenuwstelsel. De bloeddoorstroming van een (groter of kleiner) deel van de hersenen wordt even onderbroken door, meestal een stolseltje, maar de verschijnselen die dit teweegbrengt zijn binnen 24 uur geheel verdwenen.

Zijn de verschijnselen niet binnen 24 uur geheel verdrwenen, dan betreft het per definitie geen TIA. Verdwijnen de verschijnselen wel volledig, maar duurt dit langer dan 24 uur, dan spreekt men van een RIND (Reversible Ischaemic Neurologic Deficit). Bij zeer nauwkeurig onderzoek blijkt overigens dat veel TIA's toch niet helemaal overgaan en dus eigenlijk geen TIA's waren. Verdwijnen de verschijnselen niet volledig, dan spreekt men ook wel van een beroerte of cerebrovasculair accident (CVA).De verschijnselen hangen af van het getroffen deel van het brein. Vaak is dit een tijdelijke verlamming van een lichaamsdeel of gelaatshelft, of een onvermogen te spreken of taal te begrijpen.

Hoewel een TIA op zichzelf weinig ernstige gevolgen heeft, is het een belangrijke voorspeller voor het optreden van een ernstigere beroerte. Het is belangrijk om de bestaande risicofactoren zo veel mogelijk aan te pakken, en dat wil zeggen:

• Stoppen met roken (verreweg de grootste winst is hiermee te halen)
• Een eventueel te hoge bloeddruk reguleren
• Eventuele suikerziekte zo goed mogelijk behandelen
• Cholesterol verlagen
• De samenklontering van bloedplaatjes (hele kleine cellen in het bloed die ontstaan in het beenmerg) remmen.

Als dit allemaal lukt is de kans op herhaling of op een grotere beroerte flink verlaagd.

Tia's ontstaan meestal bij mensen met hoge bloeddruk en tekenen van atheromatose (aderverkalking). De meeste zijn waarschijnlijk het gevolg van kleine stolseltjes die van atherosclerotische plaques loskomen, stroomafwaarts spoelen en vastlopen in een vaatje met een kleinere diameter alvorens op te lossen. Sommige embolieën (afsluiting van een bloedvat door wat voor materiaal dan ook) komen uit het hart, andere uit de halsslagader. Het is zinvol om te controleren of er misschien sprake is van een hartritmestoornis, waar dan soms wat aan gedaan kan worden, en of er een obstructie van de halsslagader is die soms kan worden geopereerd.

De voedingsadviezen voor mensen met hart- en vaatziekten gelden eigenlijk ook voor ‘gezonde’ mensen. Voor mensen met hart- en vaatziekten gelden dus de richtlijnen gezonde voeding, met de nadruk op bepaalde voedingsstoffen zoals verzadigd vet, transvetten en zout.

Voedingsinterventies met betrekking tot vetinname zijn:

• Gebruik magere melkproducten (bijvoorbeeld: magere melk, 30+ kaas)
• Halvarine in plaats van margarine/boter
• Geen gebakken producten (barra, semoza, baka bana, chips, vleesbroodjes)
• 1 x per week is orgaanvlees toegestaan (lever, niertjes, long, maag, bere,vladder)
• Gebruik maar 1 x olie, bewaar die nooit; gebruik dus altijd verse olie
• Gebruik geen kokosolie of kokosmelk of vruchtvlees van de kokos
• Gebruik met mate garnalen (dus ook de kleine droge garnalen)
• Gebruik van noten en avocado is juist toegestaan
• Gebruik 2 keer per week vis, in plaats van vlees

Groenten en fruit

Het risico op hart- en vaatziekten wordt verkleind als dagelijks 200 gram groente en 2 vruchten wordt gegeten. Het is goed volop te variëren met verschillende groente- en fruitsoorten om volop te profiteren van alle gezonde voedingsstoffen. Onderzoek heeft aangetoond dat de consumptie van voldoende groente en fruit in combinatie met magere zuivelproducten, noten en vis bloeddrukverlagend werkt en daarmee het risico op hart- en vaatziekten verlaagt.

Zout

Door niet te veel zout te eten, kan een hoge bloeddruk worden voorkomen. Het mineraal natrium (vrijvertaald zout) regelt samen met het mineraal kalium de bloeddruk. Als de bloeddruk stijgt, bijvoorbeeld door het eten van te veel zout of zoute specerijen (bijvoorbeeld sieuw en blok), stijgt het risico op hart- en vaatziekten. Om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen, is het advies om weinig zout te gebruiken bij het koken en te letten op de hoeveelheid zout in kant-en-klare producten (chips, snacks). Ook is het belangrijk te zorgen voor voldoende producten met veel kalium zoals groente, fruit (vooral bacove en guave) en aardvruchten. Kalium werkt bloeddrukverlagend en beschermt tegen hartritmestoornissen. De Gezondheidsraad in Nederland schat dat als iemand 1 gram natrium of 2,5 gram keukenzout minder eet per dag, het risico op sterfte door hart- en vaatziekten met enkele procenten kan afnemen. Door die ene gram zou de bovendruk met 1 tot 2,5 mm kunnen dalen en de onderdruk met 0,7 tot 1,8 mm. Per mm afname van de bovendruk neemt de kans op sterfte aan hart- en vaatziekten met ca 1,5 tot 3 % af. Dit positieve effect is er vooral voor mensen die al een hoge bloeddruk hebben.

Alcohol

Overmatig gebruik van alcohol wordt geassocieerd met hoge bloeddruk.

Hoewel een matig gebruik van alcohol (de soort maakt niet uit: wijn, rum, whisky) wordt juist aangeraden om het risico op ziekte van het hart-en bloedvaten te verlagen. Dit vanwege het feit dat alcohol het HDL-cholesterol verhoogt en een preventieve werking heeft op samenklontering van bloed. Vandaar dat men door onderzoek is gekomen tot dit advies: Mannen mogen 2-6 consumpties alcohol per week gebruiken en vrouwen 1-3 consumpties per week. Dit geldt niet voor mensen met lever- en pancreas ziekten/problemen.